ساعت و تقویم ایران

در فیلم شاهد اصلی، اثر کارگردان مجار، پتر باستو، که نمایش آن مدت‌ها ممنوع بود، صحنه‌ای در یک پارک تفریحاتی هست که در آن، در “تونل وحشتِ سوسیالیستی” مارکس، انگلس، لنین و استالین از تاریکی بیرون می‌آیند تا بچه‌های کوچک را بترسانند. می‌شود گفت کار ما در اروپای شرقی پیش از انقلاب [و فروپاشی کمونیسم] راحت‌تر بود. فقط کافی بود در آن تونل باشیم تا بتوانیم تقصیرِ همه چیز را به گردنِ حزب[کمونیست] بیندازیم. شاید هجده ماه پیش که بلاخره از تونل بیرون آمدیم، متوجه شده باشیم که این بیرون همه چیز هم آن جور نیست که خوابش را می‌دیدیم. کم‌کم متوجه شده‌ایم این خودمان هستیم که باید سرزمین موعودمان را بسازیم. خودمانیم که از این به بعد مسئولیت زندگیمان را به عهده خواهیم داشت، و دیگر عذر موجهی نداریم که با آن وجدانِ معذبمان را آسوده کنیم. دموکراسی چیزی نیست که خودش بی‌هیچ زحمت و تلاشی از راه برسد. چیزی‌ست که باید برای به دست آوردنش جنگید. و همین است که راه رسیدن به آن را اینقدر دشوار می‌کند.