۱۵ آذر؛ روز حسابدار در تقویم رسمی ایران
ثبت رسمی روز حسابدار در تقویم کشور
جامعه حسابداران رسمی ایران در اطلاعیه شماره ۴۰۳/۳۹۶۷۵۳ مورخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۳ اعلام کرد که بر پایه «ماده واحده تقویم اصناف، حرفهها و مشاغل کشور» و مصوبه جلسه ۸۲۰ مورخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ شورای فرهنگ عمومی، روز ۱۵ آذر هر سال ـ که مصادف با روز جهانی حسابدار است ـ به عنوان «روز حسابدار» برای درج در تقویم رسمی ایران به تصویب رسیده است.
این تصمیم، نقطه عطفی در تاریخ حرفه حسابداری در ایران به شمار میآید؛ زیرا برای نخستین بار، نقش حسابداران در شفافیت اقتصادی، حاکمیت شرکتی و توسعه پایدار، در بالاترین سطح رسمی فرهنگی کشور به رسمیت شناخته و در تقویم ملی ثبت شده است.
پیشینه نامگذاری روز حسابدار در ایران
هرچند ثبت ۱۵ آذر در تقویم رسمی کشور اقدامی تازه است، اما روز حسابدار در جامعه حرفهای ایران سابقهای نزدیک به دو دهه دارد.
در سال ۱۳۸۶ فدراسیون بینالمللی حسابداران (آیفک – IFAC) در سیامین سال تأسیس خود، بازه زمانی ۲ تا ۸ دسامبر ۲۰۰۷ میلادی (برابر با ۱۱ تا ۱۷ آذر ۱۳۸۶) را به عنوان «هفته جهانی حسابداری» اعلام کرد و از انجمنهای عضو در سراسر جهان خواست در این هفته با برگزاری آیینهای ویژه، از حسابداران تجلیل کرده و نقش حرفه حسابداری را برای افکار عمومی تبیین نمایند.
انجمن حسابداران خبره ایران به دنبال این فراخوان، از همه نهادهای حسابداری کشور دعوت کرد تا برای تعیین یک «روز ملی حسابدار» به تفاهم برسند. حاصل نشستهای مشترک میان انجمن حسابداران خبره ایران، جامعه حسابداران رسمی ایران، انجمن حسابداری ایران، انجمن مدیران مالی و سازمان حسابرسی این بود که در گردهمایی روز ۱۳ آذر ۱۳۸۶، ۱۵ آذر هر سال به عنوان روز حسابدار در ایران نامگذاری شد.
از آن پس، جامعه حرفهای حسابداری در کشور، هر سال ۱۵ آذر را با برگزاری همایشها، کارگاههای تخصصی و نشستهای علمی گرامی میداشت. ثبت این روز در تقویم رسمی کشور در سال ۱۴۰۳ در واقع، تکمیل روندی است که از ۱۳۸۶ آغاز شده بود و اکنون بُعد ملی و فرهنگی آن نیز رسمیت یافته است.
حسابدار کیست و چه میکند؟
«حسابدار» در فارسی دری و تاجیکی «محاسب» نامیده میشود؛ فردی که عملیات حسابداری و گزارشگری مالی را در سازمانها و بنگاههای اقتصادی بر عهده دارد. حسابدار میتواند تحصیلات دانشگاهی در رشته حسابداری داشته باشد یا این دانش را به صورت تجربی و در کنار آموزشهای حرفهای کسب کرده باشد.
امروزه تقریباً تمام سازمانها، شرکتها، نهادهای عمومی و حتی واحدهای کوچک اقتصادی برای برنامهریزی، کنترل و پاسخگویی، به بخش یا واحد مالی و حضور حسابداران نیاز دارند. وظایف اصلی حسابدار را میتوان چنین خلاصه کرد:
- ثبت، طبقهبندی و تلخیص رویدادهای مالی؛
- تهیه صورتهای مالی و گزارشهای مدیریتی؛
- تحلیل اطلاعات مالی برای تصمیمگیری؛
- نظارت بر اجرای مقررات مالی، مالیاتی و بودجهای؛
- همکاری با حسابرسان مستقل و داخلی در ارزیابی عملکرد و کنترلهای داخلی.
در گذشته، عنوانهایی مانند «میرزا» و سپس «دفتردار» برای افرادی که همین نقش را در دستگاههای اداری و تجاری بر عهده داشتند استفاده میشد. ابزار کار آنان از دفتر دستنویس و چرتکه آغاز شد و از میانه قرن بیستم به ماشین حساب، ماشینهای مکانیکی ثبت حساب و در دهههای اخیر به رایانه، نرمافزارهای تخصصی و سامانههای جامع مالی و ERP رسیده است. با وجود این، جوهر دانش حسابداری ـ یعنی اصول ثبت، گزارشگری صادقانه و رعایت استانداردهای حرفهای ـ در بنیاد خود تغییر چندانی نکرده و همچنان بر مفاهیمی چون انصاف، امانتداری و شفافیت تکیه دارد.
تاریخچهای کوتاه از حرفه حسابداری در ایران
پیش از شکلگیری آموزش دانشگاهی حسابداری، بسیاری از حسابداران ایرانی از دل دستگاههای اداری، بانکها، بنگاههای تجاری و گمرکات برمیخاستند و مهارت خود را در عمل میآموختند. با تأسیس دانشکدههای اقتصاد و حسابداری در دهههای میانی قرن چهاردهم خورشیدی، این حرفه وارد مرحلهای نظاممند شد و رشته حسابداری به عنوان یک رشته دانشگاهی مستقل جای خود را در نظام آموزش عالی باز کرد.
تأسیس نهادهایی مانند سازمان حسابرسی، انجمن حسابداران خبره ایران و جامعه حسابداران رسمی ایران نیز به حرفهای شدن و استانداردسازی این رشته کمک شایانی کرد. امروز حسابداران ایرانی در حوزههای گوناگون از حسابداری مالی و دولتی تا حسابداری مدیریت، مالیاتی و بانکی، در کنار حسابرسان، تحلیلگران مالی و مدیران مالی، نقشی محوری در نظام اطلاعاتی اقتصاد کشور بر عهده دارند.
هفته جهانی حسابداری و جایگاه ایران در آیفک
فدراسیون بینالمللی حسابداران (IFAC) بهعنوان بزرگترین نهاد حرفهای جهانی در زمینه حسابداری، ۱۶۳ انجمن عضو از ۱۲۵ کشور جهان را در بر میگیرد و به نمایندگی از حدود دو و نیم میلیون حسابدار حرفهای فعالیت میکند.
این فدراسیون از سال ۲۰۰۷ میلادی، دومین یکشنبه ماه دسامبر را آغاز «هفته جهانی حسابداری» اعلام کرد و به انجمنهای عضو پیشنهاد داد در این هفته:
- از حسابداران و خدمات حرفهای آنها تجلیل شود؛
- جامعه با نقش حسابداری در شفافیت اقتصادی، مبارزه با فساد و توسعه آشنا گردد؛
- و گفتوگو درباره چالشهای نوین حرفه، مانند گزارشگری پایداری، فناوریهای دیجیتال و مسئولیتپذیری اجتماعی، تقویت شود.
ایران از طریق انجمن حسابداران خبره ایران و جامعه حسابداران رسمی ایران در آیفک عضویت دارد و به همین دلیل، همزمانی ۱۵ آذر با روز جهانی حسابدار فرصتی است تا حرفه ملی حسابداری با جامعه جهانی این رشته پیوند بخورد و استانداردها و ارزشهای مشترک آن در سطح بینالمللی برجسته شود.
نقش و اهمیت حسابداران در اقتصاد و جامعه
امروزه بدون اطلاعات مالی دقیق، شفاف و قابلاتکاء، هیچ تصمیم اقتصادی در بخش خصوصی یا دولتی قابل اعتماد نیست. حسابداران با استقرار نظامهای ثبت و گزارشگری و مشارکت در طراحی کنترلهای داخلی، پایههای شفافیت اقتصادی را شکل میدهند. برخی از مهمترین کارکردهای آنان عبارت است از:
۱. حمایت از حقوق سهامداران و سرمایهگذاران
گزارشهای مالی منطبق با استانداردهای ملی و بینالمللی، به سهامداران امکان میدهد عملکرد بنگاهها را ارزیابی و تصمیمهای آگاهانهتری برای سرمایهگذاری اتخاذ کنند.
۲. تقویت اعتماد عمومی و حاکمیت شرکتی
حضور حسابداران و حسابرسان مستقل، مانعی در برابر دستکاری صورتهای مالی و پنهانکاری است و به ارتقای حاکمیت شرکتی و پاسخگویی مدیران کمک میکند.
۳. پشتیبانی از نظام مالیاتی و بودجهای
محاسبه صحیح درآمدها، هزینهها و سود، پایه وصول عادلانه مالیات و تنظیم بودجه عمومی است. سازمانهای مالیاتی به اطلاعات حسابداری اتکا میکنند تا منابع دولت بهدرستی شناسایی شود.
۴. کمک به مدیریت ریسک و تصمیمسازی
حسابداران مدیریتی با تحلیل بهای تمامشده، نقطه سر به سر، سناریوهای سود و زیان و جریان نقدی، به مدیران کمک میکنند آثار مالی تصمیمهای استراتژیک را پیشبینی و ریسکها را مدیریت کنند.
۵. نقش اجتماعی و اخلاقی
حرفه حسابداری، بیش از بسیاری از مشاغل، بر امانتداری، بیطرفی و رعایت اصول اخلاق حرفهای استوار است. گزارشگری صادقانه، مبارزه با تقلب و فساد و ارائه تصویر واقعی از وضعیت بنگاهها، خدمت مستقیم این حرفه به جامعه است.
روز حسابدار؛ فرصت قدردانی و بازاندیشی
نامگذاری ۱۵ آذر به عنوان روز حسابدار در تقویم رسمی کشور، تنها یک مناسبت نمادین نیست؛ این روز میتواند:
- فرصتی برای قدردانی از تلاش خاموش حسابداران در بنگاههای بزرگ و کوچک، دستگاههای اجرایی، بیمارستانها، مدارس، نهادهای عمومی و سازمانهای مردمنهاد باشد؛
- زمینهای برای گفتوگو درباره کیفیت آموزش حسابداری، فاصله دانشگاه و حرفه، استانداردهای اخلاقی، و ضرورت بهروزرسانی دانش در حوزه فناوریهای نو مانند سامانههای هوشمند مالی فراهم آورد؛
- و بهانهای برای آشنا کردن نسل جوان با این حرفه باشد؛ حرفهای که ترکیبی از دانش ریاضی و اقتصاد، توان تحلیلی، دقت، صداقت و مسئولیتپذیری اجتماعی را میطلبد.
در هفته و روز حسابدار، بسیاری از دانشگاهها، انجمنها و شرکتها با برگزاری نشستها، جشنوارههای علمی، مسابقههای دانشجویی و کارگاههای مهارتافزایی، تلاش میکنند تصویری روشنتر از این حرفه ارائه دهند و جایگاه آن را در مسیر توسعه اقتصادی کشور یادآوری کنند.
چالشها و چشمانداز حرفه حسابداری در ایران
حرفه حسابداری در ایران، همچون بسیاری از کشورها، با چالشهایی روبهرو است؛ از جمله:
- ضرورت همگامسازی استانداردهای گزارشگری مالی با تحولات بینالمللی؛
- نیاز به ارتقای مهارتهای فناورانه حسابداران در حوزه نرمافزارهای پیشرفته، تحلیل داده و هوش مصنوعی؛
- تقویت استقلال حرفهای و اخلاقی در مواجهه با فشارهای مدیریتی و اقتصادی؛
- و گسترش فرهنگ شفافیت و پاسخگویی در همه سطوح حکمرانی و کسبوکار.
در عین حال، توسعه بازار سرمایه، پیادهسازی حاکمیت شرکتی در بنگاهها، رشد استارتآپها و کسبوکارهای دانشبنیان و گسترش خدمات مالی دیجیتال، فرصتهای جدیدی برای نقشآفرینی حسابداران ایجاد کرده است. آینده حرفه حسابداری در ایران، در گروی ترکیب دانش کلاسیک این رشته با مهارتهای نوین فناوری و تحلیل داده خواهد بود.
حسابداری در مسیر توسعه پایدار ایران
ثبت ۱۵ آذر به عنوان روز حسابدار در تقویم رسمی ایران، حلقه اتصال سه ساحت مهم است:
۱. پیشینه تاریخی حرفه حسابداری در ایران و نقش پیشگامانه شرکتها و نهادهای حرفهای؛
۲. هویت جهانی حرفه از رهگذر عضویت ایران در فدراسیون بینالمللی حسابداران و همزمانی این روز با روز جهانی حسابدار؛
۳. و نیاز امروز جامعه به شفافیت مالی، پاسخگویی و مدیریت علمی منابع.
روز حسابدار یادآور این حقیقت است که پشت هر ترازنامه و صورت مالی، تلاش جمعی از زنان و مردانی قرار دارد که با دقت و صداقت، نبض اطلاعات اقتصادی کشور را در دست دارند. گرامیداشت این روز، هم سپاس از این تلاش خاموش است و هم دعوتی برای تعمیق نقش حسابداری در مسیر توسعه پایدار ایران.
